Η Φιλίτσα Παυλιώτη έγραψε για το μποστάνι δημοκρατίας

Κριτική αναφορά, «μποστάνι Δημοκρατίας»

Το «μποστάνι Δημοκρατίας» είναι το τρίτο κατά σειρά έργο πεζογραφίας του Αντώνη Χαριστού που περιγράφει μια ξεθωριασμένη εποχή λίγο πριν εκπνεύσει. Περιστρέφεται γύρω από εγκλωβισμένους ανθρώπινους χαρακτήρες, πλαισιωμένους από κοινωνικές διεργασίες, όπου ιδέες, επιθυμίες και προοπτικές δείχνουν να ασφυκτιούν.

Η ιστορία διαδραματίζεται στην Σαμοθράκη τον Σεπτέμβριο του 1981. Τρεις νέοι πολιτικοί αγκιτάτορες, εκπρόσωποι του «Δημοκρατικού και Προοδευτικού κόμματος», από την Θεσσαλονίκη, ο Αντώνης, ο Πέτρος και ο Χάρης καταφθάνουν στο νησί με σκοπό να επηρεάσουν τα πολιτικά δρώμενα και να «σπάσουν» την απόλυτη και ολοκληρωτική κυριαρχία του «Εθνικού Κόμματος». Η αποστολή τους με το σύνθημα της «αλλαγής» είναι τολμηρή και δύσκολη οχι μόνο λόγω του περιορισμένου χρόνου παραμονής τους, τρεις ημέρες, αλλά και γιατί, επί δεκαετίες, ο συντηρητισμός είχε πρωταγωνιστικό ρόλο χωρίς να επηρεάζεται από πληθυσμιακές μεταβολές και θεσμικές διεργασίες. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως ο Αντώνης Χαριστός ακολουθεί για άλλη μια φορά το επιτυχημένο μοτίβο της εξέλιξης της ιστορίας μέσα σε περιορισμένο διάστημα λίγων ημερών, αφού το συναντήσαμε και στο προηγούμενο βιβλίο του «Μέρες νηστείας» (η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα σε διάστημα μιας εβδομάδας, της τελευταίας εβδομάδας πριν την συνταξιοδότηση και το τέλος της ακαδημαϊκής καριέρας του Αλέξανδρου, του κεντρικού πρωταγωνιστή καθώς και την συμμετοχή του ως ο επικρατέστερος υποψήφιος στην τελετή βράβευσης του Πανελλήνιου Λογοτεχνικού διαγωνισμού. Μέσα από «συμβουλάτορες» του πνεύματος και μη αναζητά την λύτρωση από οδυνηρές επιλογές και πράξεις του παρελθόντος, ενώ δεν λείπουν και οι κοινωνικές προεκτάσεις της βάναυσης καθημερινότητας με συνεχόμενη πλοκή και ανατροπές μέχρι τον επίλογο).

Με την ίδια ευφυΐα και ενσυναίσθηση, βασικά χαρακτηριστικά του συγγραφέα, επιχειρεί να δημιουργήσει αντίστοιχα το «μποστάνι Δημοκρατίας» μια μεστή και ολοκληρωμένη ιστορία με πλοκή και ανατροπές, κρατώντας ζωντανό και σε εγρήγορση το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ενώ παράλληλα θίγονται διάφορα πολιτικο - κοινωνικά και υπαρξιακά ζητήματα.

Πίσω στην υπόθεση λοιπόν, η ετερόκλητη παρέα των τριών διεκδικητών θα σταθεί απολογητικά απέναντι σε όλα τα μέτωπα των παραδοσιακών και συντηρητικών αξιών του νησιού, καθώς οι κεφαλές του τόπου θα βρεθούν μπροστά σε κάθε βήμα τους. Ο Δήμαρχος, ο Διοικητής, η Εκκλησία και οι άνθρωποι του τύπου και της ενημέρωσης είναι στο επίκεντρο των εξελίξεων, καθώς όλοι τους και ο καθένας χωριστά φροντίζουν για την «εύρωστη», σύμφωνα με τα δικά τους δεδομένα, λειτουργία του νησιού μέσω της χειραγώγισης της μάζας. Η αποκομένη ζωή, σε συνθήκες άγνοιας και έλλειψης κριτικής σκέψης, μπορούν έυκολα να παρασύρουν την κοινή γνώμη και να βιώνουν μια ουτοπική καθημερινότητα αγνοώντας τις εξελίξεις της υπόλοιπης χώρας. Η υποκρισία και τα προσωπικά συμφέροντα περιγράφονται με μαεστρία, ενώ δεν λείπουν και οι ανάλαφρες εναλλαγές των χαρακτήρων που προσφέρουν μια χιουμοριστική νότα στο δύσκολα προσαρμόσιμο περιβάλλον. Ο δυσκίνητος και κατά το δοκούν κρατικός μηχανισμός επιβιώνει μέσα από ίντριγκες, συνωμοσίες και απάτες με εμπλεκόμενα μέλη όλους τους άρχοντες του νησιού με σκοπό να εξυπηρετηθούν τα δικά τους συμφέροντα, ενώ η κατάχρηση εξουσίας από την «οικογενειοκρατία» του τόπου έχει παραλύσει κάθε έκφανση ζωής. Οι νεαροί ξεσηκωτές οφείλουν, όχι μόνο, να ξεσκεπάσουν όλη αυτή την πλεκτάνη, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, αλλά και να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους.

Πέραν των πολιτικών προκλήσεων, ο Αντώνης Χαριστός φέρνει, με έντεχνο τρόπο, τους πρωταγωνιστές αντιμέτωπους και με την κοινωνική χροιά του τόπου, ενώ ταυτόχρονα θίγονται ψυχολογικά, υπαρξιακά και συναισθηματικά θέματα. Η υποκρισία, για άλλη μια φορά έχει την τιμητική της αν και με την είσοδο της Μυρτώς στο κάδρο των εξελίξεων γινόμαστε μάρτυρες μιας πιο αισιόδοξης προοπτικής, η οποία παρουσιάζεται μέσα από την Λογοτεχνία. «Τα γράμματα, τα βιβλία, οι λέξεις, οι σκέψεις, οι εικόνες συμπλέκουν σε έναν μαραθώνιο αποδείξεων αυθεντικότητας. Γράφω ποίηση. Είναι ο τρόπος μου να απαντώ στους περιορισμούς.» (σελ 69). Μέσα από την συνάντηση του Χάρη με την Μυρτώ, διεισδύουμε σε ανθρώπινα μονοπάτια αναζήτησης της αλήθειας του σκοπού της ύπαρξής και τους τρόπους διαφυγής και ισορροπίας σε ένα τόσο συντηρητικό περιβάλλον. Ο συγγραφέας μέσα από το ζευγάρι θίγει βαθιά ερωτήματα ζωής που όλοι μπορούμε να ταυτιστούμε, καθώς η πνευματική καλλιέργεια, η αναγκαιότητα έκφρασης και το να παραμείνεις άνθρωπος ζωντανός γεμάτος επιθυμίες και όνειρα είναι ο κύριος πυλώνας της επικοινωνίας τους. Αξίζει να γίνει αναφορά και στην έννοια της Ελευθερίας του ατόμου που, ενώ είναι δύσκολο να οριστεί η αξία της, απαντάται αποστομωτικά μέσα από την ψυχανάλυση των «πρέπει» και των «είθισται».

Αν και το «Μποστάνι Δημοκρατίας» φέρνει στην επιφάνεια και αναλύει σοβαρά διαχρονικά θέματα, οι έξυπνοι διάλογοι, η ποικιλία των χαρακτήρων που με ευφυή τρόπο μας παρουσιάζονται καθώς και η πολυπλοκότητα της περιπέτειας και των ανατροπών συμβάλλουν στην σύνθεση μοναδικών εικόνων και μηνυμάτων που όχι μόνο δεν κουράζουν, αλλά κρατάνε τον αναγνώστη με αμείωτο ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα.

Φιλίτσα Παυλιώτη