Στράτευση και ποιητικός λόγος

Συνθέτοντας τις θέσεις του «δομημένου υπερρεαλισμού», με τα μέλη της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης, κυριάρχησε το ζήτημα της κατασκευής αντίστοιχου θεωρητικού υποβάθρου. Μία εξέλιξη, η οποία θα λειτουργούσε ως επιστέγασμα αναγκαιότητας στη βάση της οποίας συνδυάζονται η τεκμηρίωση από τη μία πλευρά και η πρακτική εφαρμογή από την άλλη. Οι απόψεις διίσταντο. Η πρακτική εφαρμογή στην τεχνική της ολοκλήρωση μοιάζει να ανταποκρίνεται στο υψηλό ιδανικό διαμόρφωσης μίας συνεκτικής απάντησης στο ερώτημα το οποίο τίθεται εξ αρχής και δεν είναι άλλο από αυτό του Ν. Τσερνισέφσκι «Τι να κάνουμε;», στην αφαιρετική του διάσταση και ενταγμένο αποκλειστικά σε λογοτεχνικά-ποιητικά δρώμενα. Ένα ερώτημα στη ρίζα του οποίου η πρακτική ενασχόληση ενσωματώνει, στον κεντρικό της κορμό, τη συνειδητή ή ασυνείδητη θεωρητική προβολή όλων όσων αποτυπώνονται στο όνομα του. Με άλλα λόγια, η λογοτεχνική και δη ποιητική έκφραση, εκ των πραγμάτων στη δύναμη των νοηματικών της προεκτάσεων, διαμορφώνει την κατεύθυνση της στη δράση του λογοτεχνικού-ποιητικού υποκειμένου συνθέτοντας τα υλικά της θεωρητικής πρόσληψης, η οποία και προηγείται.

Μία δόκιμη μορφή θεωρητικής προεργασίας, μέσω των πολυεπίπεδων προσλήψεων του δρώντος ποιητικού υποκειμένου και η πλέον λανθάνουσα στην καταγραφή της, δεν είναι άλλη από την τεχνική, μορφολογική και υφολογική αναγνώριση του ρόλου τον οποίο καλείται να υπηρετήσει ο ποιητικός λόγος. Ενός λόγου ο οποίος, πέραν της θεματικής του αναφοράς, δομείται στις προϋποθέσεις τις οποίες ο δημιουργός θέτει εκ των προτέρων, ως προμετωπίδα επιλογών, δια μέσου των οποίων αναγνωρίζεται η δυνατότητα του να εκπροσωπήσει τις ίδιες του τις ιδέες. Στο ίδιο αυτό πλαίσιο η τεχνική, μορφολογική και υφολογική σύνθεση οφείλει να υπαχθεί στη γλωσσική εκφορά εικόνων και νοημάτων τα οποία, εν συνόλω αλλά και στην αυτονομία τους, ο δημιουργός αποτυπώνει. Η γλώσσα κατοχυρώνει στη δυναμική της προαίρεση την ψυχική και συναισθηματική απαλοιφή των συμπτωμάτων τα οποία η ατομική παρέμβαση στο κοινωνικό γίγνεσθαι δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει ματαιώνοντας διαρκώς κάθε αρχή ευχαρίστησης. Το τελικό αποτέλεσμα της ολικής συνδυαστικής ποιητικής καταλήγει να επικροτεί τις ελλειπτικές εκφράσεις καθώς η πρώτη μελέτη τους επιτρέπει την ολοκληρωτική κυριαρχία των εικόνων και κατ’ επέκταση των νοημάτων τα οποία η εκάστοτε εικόνα υπηρετεί υπαγόμενη στη στόχευση του ποιητή-δημιουργού.

            Στο σύνολο της ποιητικής τέχνης, στην οποία αφήνεται εν πλήρει συνειδήσει η παρουσίαση των εικόνων στην γλωσσική τους αποτύπωση, κωδικοποιείται η αρχή της αυτοπρόσωπης στράτευσης. Είναι η διεργασία εκείνη στην οποία ο ποιητής κατανοεί όχι την ποίηση ως κοινωνική αποστολή με πολιτικές διαστάσεις αλλά αντιθέτως, καταργεί κάθε δεσμό με την πολιτική έκφραση των κοινωνικών δεδομένων προκειμένου στην αυτονόμηση του ίδιου του ρόλου και της παρέμβασης του μέσω της τέχνης, να διαμορφώσει τους όρους με τους οποίους η ίδια αυτή συμμετοχή αποκτά ταυτότητα. Με άλλα λόγια, ακολουθείται η εξής πορεία για την τελική γνωστοποίηση της ποιητικής δημιουργίας με συντεταγμένο τρόπο. Η σύλληψη της εικόνας εν συνόλω, η ένταξη της στα θεμέλια της ατομικής σκέψης άμεσα επηρεασμένης από τις υποκειμενικές προδιαγραφές της, επομένως έμμεσα κυοφορούμενη η απάλειψη της βιωμένα εμπειρικής πραγματικότητας προς όφελος μιας ετεροπροσδιορισμένης μεν αυθεντικά δεκτικής στις ατομικές ανάγκες δε απεικόνισης, η κατατομή της συνολικής εικόνας σε αυτόνομες υπο-πραγματικότητες, κάθε μία εκ των οποίων παράγει νέες προσαρμογές στις συνθήκες παρουσίασης των, η γλωσσική κάλυψη της απόστασης ανάμεσα στο περιεχόμενο και την λεκτική αυτού μορφοποίηση και τέλος, την χάραξη των ορίων τα οποία εμβολίζουν την ίδια πραγματικότητα του ποιητικού υποκειμένου στη νέα της έκφανση. Αποκαλύπτεται επομένως η μεταμφιεσμένη, ως εκείνη τη στιγμή, πλασματική ουσία των πραγμάτων την οποία καλείται το δρων υποκείμενο να μεταμορφώσει.

            Επομένως, κάθε μορφή ανθρώπινης έκφρασης στα πλαίσια του ποιητικού λόγου αποκτά αξιακό χαρακτήρα στις συντεταγμένες οριοθετήσεις κατασκευασμένης δομής. Δε νοείται στράτευση εναλλακτικής αφετηρίας. Κανένα ιδεολογικό προκάλυμμα δε δύναται να αποκαταστήσει την αυθεντικότητα ουσιαστικής ποιητικής δημιουργίας παρά μόνο ο συνολικός σχεδιασμός και εκτέλεση του ίδιου αυτού λόγου.  Με τον όρο στρατευμένη ποίηση αναφερόμαστε στην, με συντεταγμένο τρόπο, παρέμβαση στο δημόσιο λόγο η οποία υιοθετεί συγκεκριμένη τεχνική, μορφολογική, υφολογική και γλωσσική κατασκευαστική σύνθεση οριστικώς διακρινόμενη από θεματολογικές, πολιτικές, ιδεολογικές και λοιπές αναφορές, οι οποίες εν τέλει δεν αφορούν την ποίηση αυτή καθαυτή αλλά την ατομική στάση έναντι των δραστηριοτήτων εντός του κοινωνικού συνόλου.

Αντώνης Χαριστός

για την Υπερρεαλιστική Ομάδα Θεσσαλονίκης